Czytelnia

O świecie w kontekście misji

Postrzeganie Mahometa przez chrześcijan

Rozstrzyganie kwestii proroczej misji Mahometa w bożym dziele zbawienia było obecne w środowiskach chrześcijańskich od początku istnienia islamu. Nestoriański patriarcha Tymoteusz podczas dialogu z kalifem Bagdadu al-Mahdim mówił: „Mahomet szedł drogą proroków”28.

Jednakże chrześcijanom trudno jest przyjąć prawdę o proroczym posłannictwie Mahometa. Gdyby chrześcijanie uznali Słowo zawarte w Koranie, staliby się muzułmanami. Dlatego z perspektywy chrześcijańskiej o Mahomecie można mówić jako o reformatorze religijnym i charyzmatycznym przewodniku duchowym, który swoją postawą zjednoczył politeistyczne plemiona Arabii. Dzięki takiej postawie proroka islamu wielu ludzi może przeżywać prawdziwą relację z Bogiem jedynym29.

Tekst jest wyjątkiem z artykułu Aldony Marii Piwko pt. „Mahomet w ujęciu tradycji chrześcijańskiej"
Zob. Nurt SVD 1 (2011), s.131-144

Chrześcijan i muzułmanów zawsze dzielić będzie twierdzenie islamu, uznające życie Mahometa za ideał wierności Bogu. Koran stwierdza: „W proroku macie najlepszy przykład” (S. 23,21)30. Taka koncepcja jest nie do zaakceptowania przez chrześcijanina, bowiem byłoby to zaprzeczenie własnej wierze. Dla chrześcijan drogą, prawdą i życiem jest Jezus Chrystus31, który jest jedynym pośrednikiem łączącym człowieka z Bogiem.

 

2.1. Soborowe wskazania do dialogu z muzułmanami

W przeszłości, zwłaszcza w średniowieczu, pojawiały się w literaturze łacińskiej nieprzychylne teorie na temat posłannictwa i działalności Mahometa. Jednakże w duchu soborowego nauczania winniśmy szukać płaszczyzny porozumienia z wyznawcami innych religii:

„Sobór wzywa wszystkich, aby wymazując z pamięci przeszłość szczerze pracowali nad zrozumieniem wzajemnym i w interesie całej ludzkości wspólnie strzegli i rozwijali sprawiedliwość społeczną, dobra moralne oraz pokój i wolność” (DRN 3).

Dlatego zgodnie z ideą dialogu chrześcijaństwa z islamem, uwypuklane są elementy, które przez pośrednictwo osoby Mahometa łączą obie religie. Ojcowie soborowi w deklaracji o stosunku Kościoła katolickiego do religii niechrześcijańskich Nostra aetate podkreślają zasługi Mahometa w nauczaniu o Bogu Jedynym. Sobór stwierdza:

„[muzułmanie] oddający cześć jedynemu Bogu, żywemu i samoistnemu, miłosiernemu i wszechmocnemu, Stwórcy nieba i ziemi, Temu, który przemówił do ludzi; Jego nawet zakrytym postanowieniom całym sercem usiłują się podporządkować, tak jak podporządkował się Bogu Abraham, do którego wiara islamu chętnie nawiązuje” (DRN 3).

 

2.2. Mahomet – polityk i wojownik

Nie ulega wątpliwości, że taka postawa muzułmanów i ich głęboka wiara nie byłaby możliwa, gdyby nie działalność proroka islamu. Dlatego chrześcijanie powinni dostrzegać ufność i wiarę Mahometa w Boga oraz jego niewolnicze poddanie się nakazom Pana. W tym wymiarze najważniejszy prorok muzułmanów jest dla wyznawców Chrystusa wybitnym przywódcą religijnym. Jednocześnie chrześcijanie nie powinni ulegać tylko zachwytowi nad dokonaniami Mahometa. Należy na jego życie spojrzeć krytycznie, bowiem był również politykiem i wojownikiem.

Analizując postawę Mahometa jako genialnego polityka należy zwrócić uwagę na jego zdolności dyplomatyczne. Podczas spotkania w 630 roku w Medynie z przedstawicielami gminy chrześcijańskiej w Nadżranie (dzisiejszy Jemen) doszło do ożywionej dysputy religijnej między chrześcijanami i muzułmanami. Jednak mimo różnic w postrzeganiu i praktykowaniu podstawowych prawd wiary Mahomet zezwolił chrześcijanom na odmówienie modlitw w meczecie32. Taka postawa świadczy niewątpliwie o otwartości i gotowości rozmowy Mahometa z przedstawicielami innych religii monoteistycznych. Należy również pamiętać, że w pierwszym okresie konstytuowania się ummy33.Mahomet zakazywał przymusowego nawracania na islam ludności z zajętych przez siebie terenów.

Polityczna mądrość Mahometa, będącego zarazem religijnym jak i społecznym przywódcą, wyrażona została w prostych sformułowaniach dotyczących przepisów praktykowania religii, a także w zaakceptowaniu istniejących tradycji religijnych, wypływających z Biblii34. Koran uczy:

„Wierzymy w Boga i w to, co nam zesłał, i w to, co zostało zesłane Abrahamowi i Isma`ilowi, Izaakowi i Jakubowi, jak i plemionom; i w to, co zostało dane Mojżeszowi, Jezusowi i prorokom – od ich Pana. My nie robimy rozróżnienia między żadnym z nich i jesteśmy Jemu całkowicie poddani” (S. 3,84).

Przytoczone powyżej argumenty ukazujące polityczną i dyplomatyczną poprawność stoją jednak w sprzeczności z postępkami Mahometa, jakich dopuścił się wobec swoich oponentów. Wspomniane zostało wcześniej, że prorok islamu był także wojownikiem, organizującym wyprawy wojenne. Mahomet, aby wyeliminować swoich przeciwników, bez wahania używał wszelkich metod ułatwiających mu zwycięstwo, łącznie z zabójstwem politycznym lub krwawą masakrą Żydów z Medyny35.

 

2.3. Chrześcijańskie postrzeganie Mahometa

Skrajnie różne postawy w życiu Mahometa – pokorny głosiciel słowa Allaha i bezlitosny żołnierz – są elementem najbardziej dzielącym chrześcijan i muzułmanów. Dlatego w postrzeganiu Mahometa przez chrześcijan ważne jest, aby doceniać pozytywne dokonania proroka islamu. W podobnym tonie wyraził się arcybiskup Madrytu podczas Kongresu w Cordobie w 1977 roku, wzywając chrześcijan do zapomnienia o przeszłości i szacunku wobec proroka islamu, bowiem obrażanie Mahometa jest wykroczeniem nie tylko wobec jego osoby i kłóci się z duchem chrześcijańskiego braterstwa, ale jest także wyrazem braku szacunku i lekceważenia względem muzułmanów, którzy otaczają Mahometa szczególną nabożnością.36

Obecnie chrześcijanie winni dokonać obiektywnej oceny misji i dzieła, którego podjął się Mahomet. Na szczególną uwagę zasługuje jego bezgraniczne poddanie się woli bożej i odpowiedź głęboką wiarą na zadanie wyznaczone mu przez Allaha. Posłuszne wykonanie polecenia: „Głoś w imię twego Pana, który stworzył (...) Głoś! Twój Pan jest najszlachetniejszy!” (S. 46,1.3) świadczy o całkowitym zaufaniu do planów Stwórcy.37

Arcybiskup Henri Teissier w opracowaniu Chrześcijanin wobec islamu stwierdza: „Z całą pewnością chrześcijanin znajdzie w życiu Mahometa wiele cech, które świadczą, że był on wielkim człowiekiem w historii religii”38. Wśród tych cech należy wymienić:

  • wytrwałe poszukiwanie boga; osobiste głębokie przekonanie, że jest przekazicielem Bożego przesłania skierowanego do ludzi;
  • wytrwałość w trudnościach, z jakimi musiał się zmierzyć w pierwszym okresie swojej działalności;
  • uczciwe życie małżeńskie z jedną tylko – pierwszą żoną, Chadidżą, przez dwadzieścia lat;
  • wpływ, jaki miał na swoich towarzyszy;
  • zmysł polityczny w konflikcie z mieszkańcami Mekki; wielkoduszność, którą okazał w chwili zwycięstwa;
  • mądrość w zarządzaniu sprawami wspólnoty;
  • nieustanne przypominanie o obowiązku pomocy wdowom i sierotom, a także ubogim i potrzebującym, aż po prostotę życia.39

Dialog międzyreligijny wymaga od chrześcijan i muzułmanów poszukiwania wspólnej, a także sprawiedliwej oceny osoby Mahometa. Ważna jest również obiektywna analiza jego dzieła oraz wkład w historię ludzkości. Dlatego koniecznym jest wypracowanie odpowiedzial- nego teologicznego stanowiska wobec roli Mahometa, którą miał do wypełnienia w bożym planie zbawienia40.

Reasumując rozważania na temat postrzegania Mahometa przez chrześcijan należy stwierdzić, że ludzie żyjący prawdami zawartymi w Ewangelii cenią proroka islamu jako człowieka głębokiej wiary, religijności i pobożności. Jednak chrześcijanin rozpoznać w nim może jedynie czasy Starego Testamentu, zanim Dobra Nowina uformowała sumienia i wygładziła obyczaje, zgodnie z treścią Kazania na Górze.41

Obawę przed islamem wzmagały wojny z udziałem muzułmanów przetaczające się przez Europę. Najpierw podbito chrześcijańską Hiszpanię, czyniąc z niej zachodni kalifat, w którym przez blisko osiem wieków rządzili władcy muzułmańscy42 Zaś przełom wieku XIV i XV rozpoczął nową ekspansję islamu na Europę. Chrześcijaństwo zostało zmuszone do obrony przed atakami muzułmańskiej Turcji Osmańskiej. Dopiero zwycięstwo Jana III Sobieskiego pod Wiedniem przyniosło stabilizację. Wydarzenia te utrwaliły w Europejczykach przekonanie, że islam jest niebezpieczeństwem niosącym nie tylko inną religię, ale również odmienny od europejskiego system polityczny. Bezwzględność wojsk muzułmańskich w bezpośrednich potyczkach z przeciwnikiem, a także okrutne i krwawe metody uśmiercania jeńców powodowały jeszcze większy strach przed wyznawcami Allaha.

Jako podsumowanie rozważań o wpływie osoby Mahometa na kształt świata, można przytoczyć za Alphonsem de Lamartinem taką oto charakterystykę największego proroka Allaha:

„Filozof, mówca, apostoł, prawodawca, bojownik, zwycięzca idei, odnowiciel rozumowych dogmatów i kultu bez wyobrażeń; założyciel dwudziestu ziemskich imperiów i jednego duchownego – to jest Mahomet”43.

 

Zakończenie

Zakorzeniony w podświadomości społeczności chrześcijańskiej strach uwidaczniał się w utworach literackich, w których za naturalnego winowajcę i osobę odpowiedzialną za postępowanie muzułmanów uznano Mahometa. W przeanalizowanych powyżej utworach dostrzec można charakterystyczne dla poszczególnych epok elementy. Niemal wszystkie utwory powstałe do czasów XX wieku ukazują Mahometa jako złego człowieka, ogarniętego pragnieniem władzy i dominacji w świecie. Dopiero w ostatnich stu latach ta tendencja uległa poprawie. Zaczęto postrzegać proroka islamu jako osobę, która zapoczątkowała wiele zmian w różnych dziedzinach. Niewątpliwie takie postrzeganie islamu i muzułmanów jest wynikiem nowej jakości w relacjach z wyznawcami innych religii, a zwłaszcza religii monoteistycznych. Szczególną pozycję zajął Kościół katolicki, który przez swoje zaangażowanie w dialog międzyreligijny, wskazał ludziom płaszczyzny porozumienia. 

_________________________

28Por. Mahomet w chrześcijaństwie, www.answers-to-muslims.com/html/muhammad-prophet [dostęp: 10.03.2010]. MAHOMET W UJĘCIU TRADYCJI CHRZEŚCIJAŃSKIEJ
29Tamże.
30W niniejszym opracowaniu wszystkie odwołania do Koranu pochodzą z wydania: Koran – z arabskiego przełożył i komentarzem opatrzył J. Bielawski, Warszawa 2007.
31Por. J 14,6.
32Por. A. Wąs, Muzułmańska Nostra aetate, [w:] „Więź”, nr 1, 2008, s. 58.
33Umma – arabskie słowo oznaczające naród, społeczność. W odniesieniu do grupy religijnej oznacza, gminę muzułmańską, a także w szerokim znaczeniu całą społeczność wyznawców Allaha.
34Por. E. Koronowska, Zrozumieć islam – dialog kultur, [w:] „Lepiej Uczyć”. Dwumiesięcznik Ośrodka Doskonalenia Nauczycieli w Poznaniu, t. 30, nr 2, 2004, s. 5-7.
35Por. H. Teissier, Chrześcijanin wobec islamu, [w:] „Collectanea Theologica”, t. 69, nr 2, 1999, s. 164.
36Por. M. Aydin, Contemporary Christian Evaluations of Muhammad’s Prophethood, www.readingislam.com/servlet/Satellite?c=Article_C&cid=1242759123368& pagename=Zone-English-Discover_Islam% 2 FDIELayout [dostęp: 05.03.2010].
37Por. E. Sakowicz, Islam w dokumentach..., dz. cyt., s. 354-355.
38H. Teissier, Chrześcijanin ..., dz. cyt., s. 163.
39Tamże, s. 163-164.
40Por. A. Wąs, Wobec islamu. Mahomet i początki islamu, www.storico.radio- vaticana.org/pol/storico/2006-12/107679_wobec_islamu_xii.html [dostęp: 10.03.2010].
41Por. H. Teissier, Chrześcijanin..., dz.cyt., s. 164.
42Muzułmańscy Arabowie władali Andaluzją w latach 711-1492.
43A. de Lamartine, Histoire ..., dz. cyt., s. 277.
 

Aldona Maria Piwko - Absolwentka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, doktor teologii w specjalizacji: religiologia. Adiunkt Wydziału Teologicznego UKSW, wykładowca Wyższej Szkoły Teologiczno–Humanistycznej w Podkowie Leśnej, promotor prac dyplomowych. Specjalistka w zakresie islamu, kultury i sztuki muzułmańskiej, a także religii niechrześcijańskich.